ภาพบนไม่ใช่ผลงานของท่านตะกอร์นะคะ แต่เป็นฝาผนังแถวๆมหาวิทยาลัยค่ะ

การศึกษาขั้นต้นของรพินทรนาถเริ่มขึ้นที่บ้าน พร้อมกับเด็กผู้ชายซึ่งเป็นญาติกันอีกสองคน โดยจ้างครูพิเศษมาสอน ต่อมา สัตยา ลูกของพี่สาวซึ่งมีอายุแก่กว่าสองปีถูกส่งไปโรงเรียน ตกบ่ายกลับมาเล่าอะไรต่ออะไรให้ฟังอย่างสนุกสนาน ด้วยเหตุที่รพินทรนาถไม่เคยนั่งรถม้า หรือแม้แต่ออกนอกบริเวณบ้าน รุ่งขึ้นจึงร้องไห้ตาม ครูพยายามปลอบก็แล้วขู่ก็แล้ว แต่ไม่เงียบ เลยตบเข้าให้ฉาดพร้อมทั้งพูดว่า “เดี๋ยวนี้เธอร้องไห้จะไปโรงเรียน แต่วันข้างหน้าเถอะจะร้องยิ่งกว่านี้เพราะอยากลาออก”

ขณะเขียนบันทึกเขาจำชื่อครู รูปร่าง ตลอดจนนิสัยใจคอของครูไม่ได้แล้ว แต่ความประทับใจต่อคำพูดนั้นยังไม่จาง มันช่างเป็นคำพยากรณ์ที่แม่นยำที่สุด ตลอดชีวิตไม่เคยได้ยินคำพยากรณ์ซึ่งตรงต่อความเป็นจริงเช่นนั้นเลย

เวลาเพียงเท่านี้ใช่ว่าจะนานนักหนาอะไรสำหรับการสร้างสรรค์ของคน ๆ หนึ่ง แต่เขาก็เขียนหนังสือไว้ไม่ต่ำกว่า 300,000 บรรทัด มีทั้งบทกวี เรื่องสั้น นวนิยาย อัตตชีวประวัติ และทรรศนวิจารณ์ ในขณะที่วรรณคดีเปรียบเทียบบันทึกว่า กวีมิลตัน เขียนคำประพันธ์ไว้ไม่เกิน 18,000 บรรทัด

นอกจากนั้นยังแต่งเพลงไว้เป็นจำนวนพัน กระทั่งวงการศิลปะของอินเดียต้องแยกประเภทไว้ต่างหาก ในนาม “รพินทรสังคีต” ซึ่งใช้ศึกษากันถึงระดับปริญญาและยังมีงานจิตรกรรมอันเคยแสดง ณ GALERIE PIGALLE แห่งกรุงปารีส จำนวน 125 ชิ้น 

นักเขียนผู้นี้แหละคือเจ้าของบทนิพนธ์เรื่อง “จันทร์เสี้ยว” แต่ด้วยข้อจำกัดทางภาษา เราต้องอ่านจากสำนวนแปลซึ่งไม่ใช่เรื่องสะดวกสบายเลย จิตติน ธรรมชาติ ก็เคยสาธกข้อยุ่งยากทั้งฝ่ายผู้แปลและฝ่ายผู้อ่านในความเรียงบทหนึ่งไว้อย่างละเอียดรอบด้าน

ภารกิจทางฝ่ายผู้แปลนั้น ประการหนึ่งเขาแนะนำว่า “...เราจำเป็นจะต้องรู้จักชีวประวัติของผู้ประพันธ์เป็นอย่างกว้างขวางที่สุด และล้ำลึกที่สุดเท่าที่พึงสอบค้นมาศึกษาได้ เพื่อที่ว่าการแปลถ่ายนั้น ๆ เราจะได้สามารถเข้าไปนั่งอยู่ในความคิดจิตใจของท่านผู้ประพันธ์อย่างถูกต้อง – หรืออย่างน้อยที่สุดก็ใกล้เคียงกับความถูกต้อง”

ภารกิจทางฝ่ายผู้อ่านเล่า เขาก็ให้ข้อสังเกตไว้เช่นกันว่า “ชีวประวัติของผู้ประพันธ์ตามที่ระบุลงไว้ว่า เป็นความสำคัญอย่างหนึ่งของการแปลนวนิยายจากภาษาต่างประเทศนั้น ว่ากันที่จริงความสำคัญข้อนี้มิใช่แต่เพียงจะสำคัญสำหรับผู้แปลฝ่ายเดียว แต่ต้องนับว่าเป็นความสำคัญซึ่งถ้าหากผู้อ่านได้รับทราบไว้ด้วยพอสมควร ก็จะทำให้เกิดรสชาติในการอ่านสมบูรณ์ขึ้น”

ฐากูร (ฐากุร – ฐกฺกุร) ออกสำเนียงอย่างชาวตะวันตกว่า Tagore (ตะกอร์) หมายถึง “เทพเจ้า” ปัจจุบันเป็นสกุลหนึ่งของผู้สังกัดวรรณะพราหมณ์แห่งรัฐเบงกอล

มีสมัญญานามว่า "คุรุเทพ" เป็นนักปรัชญาพรหโมสมัช นักธรรมชาตินิยม และกวี เขาเริ่มเขียนบทกวีครั้งแรกตั้งแต่อายุเพียง 8 ปี ครั้นอายุได้ 16 ปี ก็ได้ตีพิมพ์เผยแพร่งานภายใต้นามปากกา ภาณุสิงโห และเริ่มเขียนเรื่องสั้นกับบทละครในปี พ.ศ. 2420 ในช่วงปลายของชีวิต รพินทรนาถต่อต้านการปกครองของรัฐบาลอังกฤษอย่างเปิดเผย และร่วมเคลื่อนไหวการประกาศเอกราชของประเทศอินเดีย ผลงานของเขาที่สืบทอดต่อมาจนถึงปัจจุบัน นอกจากงานกวีนิพนธ์ที่มีชื่อเสียง ยังมีสถาบันการศึกษา คือ มหาวิทยาลัยวิศวภารตี เมืองศานตินิเกตัน

รพินทรนาถ ฐากูร (ตะกอร์) เป็นชาวเอเชียคนแรกที่ได้รับรางวัลโนเบล สาขาวรรณกรรม ประจำปีพ.ศ.2456 จากกวีนิพนธ์ "คีตาญชลี" หลังจากได้รับรางวัล ท่านเดินทางไปหลายประเทศทั่วโลก เพื่อแสดงปาฐกถาทั้งในยุโรป อเมริกา อังกฤษ

ถือได้ว่าเป็นบุคคลที่ทรงอิทธิพลที่สุดของอินเดีย ร่วมในสมัยเดียวกันกับมหาตมะคานธี และ เยาวหราล เนรู

และนี่คือศิลปินเจ้าของร้าน บาร์แมนด้า เป็นศิลปินจริงๆนะ เค้าจบเพ้นท์ติ้งจากมหาลัยทางศิลปะชื่อดังของอินเดียทั้งศานตินิเกตันและบาโรด้า ยามเศรษฐกิจเฟื่องฟู เฮียวาดรูปขายงานให้กับแกลอรี่ที่มุมไบ แต่ยามว่างมักจะกลับมาใช้ชีวิตเขียนงานสงบๆ อยู่ที่ศานตินิเกตัน

ใครกินร้านแกต้องรออาหารนานมาก เพราะแกต้องหาแรงบันดาลใจในการทำก่อน จากนั้นจึงบิ้วอารมณ์ แล้วค่อยบรรจงทำอาหารออกมา วันที่พาทุกคนไปกินคอยอาหารอยู่ประมาณสัก 3 ชม.ได้

เมนูแนะนำของร้านอีกอย่าง คือ น้ำมะนาวหอมหวานเย็นชื่นใจ และ ไม่ท้องเสีย เพราะเฮียทำน้ำแข็งด้วยตนเอง

จานนี้ "โดซ่า" Dosa ไส้อะไรไม่รู้ จำไม่ได้

โดซ่า เป็นอาหารชนิดหนึ่งของอินเดียใต้ เป็นแผ่นแป้งใหญ่ๆ บางกรอบ เหมือนเครปบ้านเรา ไส้ก็มีให้เลือกเป็นพวกมัน ไก่ ชีส เต้าหู้ แล้วแต่ร้าน เสิร์ฟพร้อมน้ำจิ้มขาวๆ กับซุปถั่ว

ร้านที่ขายโดซ่าจะต้องขาย อิ๊ดลี่ ควบคู่ไปด้วย เป็นแป้งกลมๆ ขาวๆ นุ่ม กินกับน้ำจิ้มและซุปถั่วเช่นกันแต่ไม่มีไส้ อีกเมนูคือ อุตตระปัม เหมือนกับพิซซ่าญี่ปุ่น

เช่นเดียวกับ ศ.สุชาติ เถาทอง ผู้ก่อตั้งคณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา และหอศิลปวัฒนธรรมภาคตะวันออก ก็พูดในหนังสือเล่มนี้เช่นกันว่า ศานตินิเกตัน ให้โอกาสผู้เรียนได้ทำงานอย่างอิสระมาก อีกทั้งค่าเล่าเรียนก็ถือว่าถูกเมื่อเทียบกับมหาวิทยาลัยทางศิลปะชื่อดังแห่งอื่น

จึงทำให้มีนักศึกษาจากทั่วทุกมุมโลกเดินทางมาศึกษาที่ศานตินิเกตัน ที่ซึ่งตะวันออกพบตะวันตก และธรรมชาติกับการเรียนการสอนอยู่ด้วยกัน

เคยอ่านในสัมภาษณ์หนังสือ คุณธวัชชัยบอกว่า มหาวิทยาลัยแห่งนี้เปิดพื้นที่ให้ผู้เรียนได้พิจารณาตัวเอง โดยไม่มีการบังคับว่าจะต้องทำผลงานอะไรถึงจะสอบผ่าน

เพราะคติของที่นี่คือ "ถ้าคุณไม่ใช่ศิลปิน ก็จะไม่มีวันเป็นศิลปิน" เนื่องจากความเป็นศิลปินนั้นเป็นกันที่ข้างในของตัวเอง

ธวัชชัย สมคง บรรณาธิการนิตยสารไฟน์ อาร์ต เคยถ่ายทอดว่า สถาบันแห่งนี้ได้สร้างบุคลากรที่มีคุณภาพจนคว้ารางวัลสำคัญๆ ได้หลายท่าน

ทั้ง อำมาตย์ เซน นักเศรษฐ ศาสตร์ชื่อก้องที่ได้รับรางวัลโนเบลเช่นเดียวกับท่านฐากูร ส่วนศิลปินของไทยก็เช่น เฟื้อ หริพิทักษ์ ที่ได้รับรางวัลแม็กไซไซ

ข้อมูลบางส่วนอ้างอิงมาจาก....

วิศวภารตี - ศานตินิเกตัน : อุดมศึกษาที่ไร้กำแพง ของ ดร.ประมวล เพ็งจันทร์
นักวิชาการอิสระ มหาวิทยาลัยเที่ยงคืน

ขอบคุณค่ะ

วิศวภารตีที่ท่านคุรุเทพ รพินทรนาถ ฐากูร ได้สถาปนาไว้ ช่างมีความหมายแห่งตโปวนา ที่เป็นพื้นที่ขัดเกลาความหยาบกระด้างให้ลดน้อยลง แล้วเพิ่มพูนความนุ่มละมุนในจิตใจของผู้ได้เข้าไปสัมผัสกับสถานที่แห่งนี้ การได้ไปเยือนวิศวภารตีทำให้ได้ประจักษ์ว่า ความอ่อนโยน นุ่มนวลภายในจิตใจของท่านมหากวี ผู้รจนาคีตัญชลี ยังมีเหลืออยู่ในทุกอณูอากาศของวิศวภารตี

และนี่คือโอกาสอันยิ่งใหญ่ที่ได้พาทุกคนมาสัมผัสกับบรรยากาศเช่นนี้ในยามที่สถาบันอุดมศึกษาหลายแห่งบนโลกใบนี้เต็มไปด้วยความอยาก ความปรารถนา อันเร่าร้อนและวุ่นวาย

การได้มาสัมผัสกับวิศวภารตี-ศานติเกตัน อาจทำให้ได้รู้ว่า ยังมีสถาบันอุดมศึกษาที่สงบเย็นตามความหมายแห่งชื่อว่า "ศานตินิเกตัน"